‘'Ik ben niet goed genoeg.’'

Ooit is een hardnekkige overtuiging ontstaan dat ik niet goed genoeg ben. Daardoor is er een diepe valkuil ontstaan: perfectionisme.

Als HSP zijn emoties extra intens en om het zó pijnlijke gevoel van afwijzing of het gevoel van niet goed genoeg zijn, niet te hoeven voelen en daarmee te vermijden, ga ik compenseren.

Eerst niet eens bewust, nu heel bewust. Ondanks dat ik het patroon van deze valkuil goed ken en iemand zou kunnen adviseren wat wel en niet te doen, blijft het moeilijk. De overtuiging zit heel diep. En iedere keer als ik moe ben, er iets onverwachts gebeurt of ik een slechte dag heb, speelt ‘'ik ben niet goed genoeg’' met het patroon van perfectionisme op.

Het niet goed genoeg voelen compenseren en daarmee vermijden

Er zijn mensen die zeggen dat perfectionisme geen echte valkuil is maar een verkapte verwoording van een kwaliteit. Daar ben ik het niet mee eens. Hoewel een beetje gezond perfectionisme je veel kan opleveren en ver kan brengen, kan ongezond perfectionisme je verlammen, je uitputten en je steeds verder doen afdwalen van de kern, je doel en wat je eigenlijk wilt.

Ik heb mij vaak genoeg afgevraagd waarom het nou nooit eens genoeg is en wanneer nou eens ‘die’ rust komt. Het kost bakken energie. Ik geloof ook juist in minder en dat het leven niet draait om altijd beter en meer.

Om het nare gevoel van het niet goed genoeg voelen te compenseren, ga ik dus streven naar perfectie en kom ik in actie.

Alles en altijd

Dat doe ik niet op één vlak in mijn leven, maar automatisch op alles en het moet eigenlijk ook altijd gelden.

In mijn werk moet ik altijd kwaliteit leveren. Doe ik wel genoeg voor de ander? Weet ik wel genoeg? Kan ik wel genoeg? Vraag ik mij standaard af. Ik moet altijd een liefdevolle, warme moeder zijn, maar ook een partner met aandacht. Iemand die er altijd verzorgd uitziet, iemand die weet wat er in de wereld speelt en de tijd nuttig moet indelen.

Ik kan mij slecht concentreren als ik zie dat het snoer van mijn laptop niet goed is verstopt en er documenten zijn die geordend moeten worden. Eigenlijk mag dat niet.

Iemand die gezond moet eten en niet zomaar een product moet kopen, ook niet als er weinig tijd is. Iemand die bovendien fit moet zijn.

Iemand die het huis en de tuin op orde heeft: het moet er netjes, verzorgd en gezellig uitzien. Het moet kloppen én milieuvriendelijk zijn.

Mijn leven mag niet te veel impact hebben op de aarde en ik wil graag een (schoon-)dochter zijn waar je trots op kunt zijn.

Oh en ik wil een gezellige vriendin zijn die klaarstaat voor anderen. Ik wil dat anderen het naar de zin hebben.

‘‘Hoe ik het ook doe, ik verzin altijd weer iets nieuws en het is dus nooit genoeg.’’

Veel te veel

Zo kan ik nog wel even doorgaan. Bovendien gaat het ook maar door. Het kan ook altijd beter, mooier en leuker. Het stopt niet.

Het zit vol met niet reële overtuigingen, gedachtes en eigenlijk zeg ik steeds: ik mag geen fouten maken. Ik probeer hiermee alles onder controle te houden en daarmee een veilig gevoel te creëren.

Je zult begrijpen: het kan niet. Het is onhoudbaar om op al die vlakken perfectie na te streven.

De bom barst

En dan ‘ineens’ barst de bom. Het is op, het lukt niet meer, ik overzie het niet meer en mijn tanden poetsen is al te veel. Vervolgens vraag ik mij zelfs nog af waarom ik in godsnaam zo weinig kan hebben. ‘'De rest van de mensen kan toch ook alles combineren?’' ‘'Zie je wel, ik kan het dus niet, ik doe het niet goed genoeg.’'

Nu zie ik hoe ik mijzelf tot het uiterste kon drijven, toen niet. Er was weinig ruimte over in het brein om te relativeren en de stress veel te hoog.

Deze instortmomenten zijn heel serieuze en heftige momenten vol intense emoties als verdriet, wanhoop en het gevoel van falen. Er is sprake van overprikkeling – te lang is er te veel gevraagd en te weinig hersteltijd genomen.

HSP en perfectionisme

Het is iets wat veel hoogsensitieve personen (HSP) zullen herkennen.

Veel HSP’s hebben zich in hun jeugd anders gevoeld en het idee gekregen dat hoe zij zijn, niet goed genoeg is en niet past in de wereld waarin zij leven.

Daardoor kunnen zij zich zijn gaan aanpassen naar de wensen van de ander en steeds maar proberen om wel goed genoeg te zijn, bijvoorbeeld door te proberen om perfect te zijn.

Vanuit de evolutie is het groepsbelang en het horen bij de groep belangrijk. Het draagt immers bij aan overleving. Dit is bij HSP’s vaak heel sterk aanwezig. Het ‘'zelf’' wordt vergeten en de focust weerlegt naar de ander. Daardoor kan iemand zich super goed aanpassen en heel flexibel zijn. De ander is vaak belangrijker.

Bovendien is er bij HSP’s sprake van een andere breinwerking. Er wordt allereerst meer informatie waargenomen (scherper afgesteld zenuwstelsel) en vervolgens wordt informatie diepgaand en complex verwerkt. Mede daardoor zijn HSP’s heel sterk in zelfreflectie, denken ze meer na over waarom iets is gebeurd en denken ze in risico’s en kansen.

Informatie en emoties hebben dan ook meer impact en worden intenser beleefd. Niet gek dat je zo’n heel heftige emotie wilt vermijden.

Die andere breinwerking zorgt ook voor een extra belasting: een HSP neemt meer prikkels waar die ook nog eens dieper worden verwerkt. Dat kost energie en tijd.

Als je het dan zo goed weet en weet hoe naar het is, waarom trap je dan nog in die valkuil?

Het levert iets op: door telkens in actie te komen, kom ik in een soort ‘rush’. Ik zit hoog in de adrenaline en onderneem veel. Dat geeft een gevoel van voldoening, van vooruitgang, van ja héhé, ik doe het misschien wel goed! Het geeft daarbij een gevoel van controle en ook dat voelt fijn.

Bovendien word je vaak gewaardeerd omdat je in principe altijd streeft naar beter en een perfect resultaat. Ook dat voelt lekker.  

Maar de verhouding is weg en de prijs veel te hoog. Daarbij is het niet zo simpel:

Een overtuiging en patroon kan heel diep zitten en bij sommige mensen valt het bijna samen met de persoonlijkheid.

Deze zit bij mij ook diep en ik geloof niet dat er ‘quick fixes’ zijn. Het is een lang proces waarin je steeds een beetje meer leert dat hoe je bent misschien wel helemaal prima is en je al genoeg bent, je al genoeg hebt en al genoeg doet.

Herkenbaar?

Nu je dit hebt gelezen denk je misschien: ‘Nou lekker dan, en nu?’

Weet: er is hoop. Weet ook dat het niet allemaal je eigen schuld is.  

En zoals Dirk de Wachter zo mooi zegt:

‘‘Gevoelige mensen moeten gekoesterd worden. Ik vind de ongevoeligheid van de wereld problematischer.’’

Je mag jezelf dus koesteren. Je bent al genoeg, helemaal goed genoeg.

In mijn volgende blog geef ik je tips hoe je om kunt gaan met de combinatie HSP en perfectionisme.